1. Co to jest i w jakich sytuacjach myślimy o tego rodzaju umowie
Umowa inwestycyjna należy do umów nienazwanych. Oznacza to, że regulacji dotyczących tej, umowy nie znajdziemy w konkretnym akcie prawnym.
Ogólnym celem umowy inwestycyjnej jest uregulowanie zasad przystąpienia i wspólnego prowadzenia danego przedsięwzięcia gospodarczego przez dwie lub większą ilość osób. W praktyce umowa ta może dotyczyć bardzo szerokiego zakresu zamierzeń inwestycyjnych.
Umowa inwestycyjna może znaleźć zastosowanie w przypadku, gdy inwestor zewnętrzny chce zainwestować środki w nowopowstającą lub istniejącą spółkę lub podmiot prowadzący działalność gospodarczą. W prostym ujęciu – jedna z osób ma pomysł lub know-how, a druga środki pieniężne pozwalające na jego rozwinięcie. Może być również tak, że zaangażowanych kapitałowo jest większa ilość osób zainteresowanych wspólnym prowadzeniem danego przedsięwzięcia, tj. inwestorów jest więcej niż jeden. Pomysł na biznes może istnieć albo dopiero powstawać.
Bardzo często umowa inwestycyjna łączy się z nabyciem udziałów w spółce kapitałowej lub wspólnym założeniem tego rodzaju spółki. Często również kojarzona jest z pojęciem start-up’u, jednak jej zastosowanie jest znacznie szersze i nie ogranicza się do tego rodzaju przedsięwzięć.
2. Forma umowy
Umowa inwestycyjna nie wymaga formy szczególnej, warto jednak zawrzeć ją co najmniej w formie pisemnej. W ten sposób możliwe będzie wykazanie na co strony się umówiły i na jakich warunkach.
3. Jak się przygotować do jej zawarcia
Przed przystąpieniem do pracy nad umową inwestycyjną warto dokładnie omówić jej założenia z przyszłym partnerem biznesowym. Ten etap powinien uwzględniać wspólną wizję stron co do tego, jak dane przedsięwzięcie ma w rzeczywistości wyglądać. Pamiętajmy, że to co powiemy sobie na początku, ale nie zapiszemy, nie potwierdzimy i nie zabezpieczmy w sposób odpowiedni, wcale nie musi być tym co uda nam się skutecznie wyegzekwować w przypadku ewentualnego konfliktu lub nawet drobnej niezgodności do jakiej może dojść w przyszłości.
W mojej ocenie właściwe podejście do zawierania umowy inwestycyjnej to takie, w którym na starcie przygotowujemy się na wszystkie, rozsądnie przewidywalne, czarne scenariusze, a następnie ustalamy sposób postępowania w każdym z nich i właściwie go zabezpieczamy. W praktyce wielokrotnie zdarza się tak, że dobra atmosfera towarzysząca początkowym rozmowom o wspólnym zamierzeniu gospodarczym kończy się podpisaniem zbyt ogólnej, niepełnej lub zabezpieczającej tylko jedną ze stron umowy inwestycyjnej.
Jeśli umowę inwestycyjną przygotowuje nasz przyszły partner biznesowy, warto dokładnie ją sprawdzić i upewnić się, że zabezpiecza ona interesy obydwu stron, a przede wszystkim odzwierciedla to co zostało pomiędzy stronami uzgodnione.
Niezależnie od tego czy posiadamy pomysł, know-how czy środki pieniężne, które mają być zainwestowane w dane przedsięwzięcie – o swoje interesy należy dbać w tym samym stopniu. Skutki szybkiej akceptacji umowy przygotowanej przez drugą ze stron mogą być bardzo bolesne w przyszłości. Uzgadnianie szczegółów umowy inwestycyjnej jest procesem i może trwać określoną ilość czasu. Omówienie ich już na starcie i w obecności prawnika/prawników, może ten czas skrócić.
4. Co można uregulować w umowie inwestycyjnej
Nie istnieje uniwersalny zakres okoliczności, które powinny być uwzględnione w przypadku każdej umowy inwestycyjnej. Wynika to z tego, że umowa ta jest zależna od konkretnego pomysłu biznesowego i zakresu planowanego przedsięwzięcia.
Do pytań, które należy sobie zadać przy jej zawieraniu należą jednak niewątpliwie:
1) W jakiej formie organizacyjnej będziemy współpracować? Czy będzie to spółka? Jeśli tak, to jaka?
Czy przedsięwzięcie zakłada przystąpienie do istniejącej spółki, czy założenie nowej?
2) Jeśli przedsięwzięcie zakłada przystąpienie do istniejącej spółki:
– jaka jest treść umowy spółki?
– czy konieczne lub celowe jest dokonanie jej zmian? W jakim zakresie?
– czy spółka posiada jakiś majątek? Jakiego rodzaju?
– czy spółka ma zobowiązania? Czy warto odebrać jakieś oświadczenia i uzyskać odpowiednie dokumenty w tym zakresie?
– czy spółka wykonywała i wykonuje ciążące na niej zobowiązania publicznoprawne i inne? Czy warto odebrać jakieś oświadczenia i uzyskać odpowiednie dokumenty w tym zakresie?
3) Jeśli przedsięwzięcie zakłada założenie nowej spółki:
– jaki będzie jej skład osobowy/struktura udziałowa?
– czy do spółki ma być wniesiony jakiś majątek? Jakiego rodzaju?
– jaka będzie treść umowy spółki? Czy wspólnicy mają mieć zagwarantowane szczególne uprawnienia lub obowiązki? Czy pewne sprawy mają zostać zastrzeżone do wyłącznej kompetencji wspólników/zgromadzenia wspólników? Jak spółka będzie reprezentowana?
– jakie będą zasady dokapitalizowywania działalności spółki?
– w jaki sposób wspólnicy będą wypłacać zyski z działalności spółki?
– w przypadku spółki z o.o.: czy zbywanie udziałów w kapitale zakładowym spółki ma być jakoś ograniczane?
– czy po śmierci wspólnika do spółki mogą wstąpić jego spadkobiercy?
4) Jaki jest wkład każdego z przyszłych partnerów biznesowych we wspólne przedsięwzięcie?
Czy ma on charakter pieniężny lub majątkowy? Czy będzie to określony pomysł biznesowy, wiedza, doświadczenie, know-how lub prawa własności intelektualnej? W jaki sposób wkład ma być wniesiony przez wspólników i zabezpieczony?
5) Co ma wydarzyć się w sytuacji, gdy planowane przedsięwzięcie biznesowe odniesie sukces?
Czy struktura udziałowa w spółce ma wówczas ulec jakiejś zmianie?
6) Co w sytuacji, gdy podmioty zewnętrzne będą zainteresowane wykupieniem zainicjowanego przez wspólników biznesu?
Czy w tym zakresie wspólnicy chcieliby ustalić jakieś zasady?
Przykład: Jeśli jeden ze wspólników uzyska ofertę nabycia swoich udziałów za określoną cenę, powinien zagwarantować możliwość sprzedaży udziałów również drugiemu ze wspólników i na analogicznych warunkach.
7) Czy wspólnicy chcą nałożyć na siebie lub jednego z nich obowiązek powstrzymania się od działalności konkurencyjnej?
Czy wspólne zamierzenie inwestycyjne łączy się z przekazywaniem cennych informacji, które można uznać za tajemnicę przedsiębiorstwa?
W umowach inwestycyjnych często można spotkać różnego rodzaju klauzule, których treść może wzbudzać uzasadnione wątpliwości co do ich skutków (tag along, drag along, lock-up etc). Mogą one mieć mniej lub bardziej obszerną treść i zawsze powinny być szczegółowo przeanalizowane. W kolejnych wpisach zajmiemy się typowymi klauzulami charakterystycznymi dla umów inwestycyjnych.
Adwokat Joanna Lubecka
Zdjęcie, źródło: Biznes zdjęcie utworzone przez mindandi – pl.freepik.com