Czy można narzucać dystrybutorom ceny sprzedaży produktów?

Czy zawierając umowę dystrybucyjną, można narzucić dystrybutorom ceny, po jakich mają być one sprzedawane?

Określić je w sposób sztywny? Wskazać na cenę minimalną, poniżej której dany produkt nie może być sprzedany?

Byłoby to kuszące, prawda? Mamy przecież swobodę umów. W dodatku to przecież umowa zawierana pomiędzy przedsiębiorcami to możemy wszystko, prawda?

Określając politykę cenową w zakresie sprzedaży konkretnych produktów przez dystrybutorów, trzeba pamiętać, że może ona stać się przedmiotem zainteresowania Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Dlaczego?

Dlatego, że porozumienia w tym zakresie mogą zostać uznane za praktykę ograniczającą konkurencję. A takich praktyk stosować nie można i jest to ustawowe ograniczenie zasady swobody umów, do której tak się przecież przyzwyczailiśmy. 

A przepisy obowiązującego prawa mają na względzie ochronę wartości, jaką jest możliwość swobodnego konkurowania uczestników rynku. Praktyki, które mają na celu wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie konkurencji są zatem uznawane za niedozwolone.

• Co do zasady, w przypadku porozumień wertykalnych, za które uznaje się m.in. umowy dystrybucyjne, ustalanie cen, po których dystrybutor ma sprzedawać produkty, stanowi praktykę ograniczającą konkurencję, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt  1) ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów.  Zgodnie z ww. przepisem: „Zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym, polegające w szczególności na ustalaniu, bezpośrednio lub pośrednio, cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów”.
• Ww. przepis obejmuje zarówno zakaz ustalania cen finalnych, ale również składników tych cen.
• Nawet jeśli ustalone w umowach dystrybucyjnych ceny nie są przestrzegane przez strony umowy dystrybucyjnej, to porozumienie wprowadzające obowiązek stosowania takich cen spełnia przesłanki ograniczenia konkurencji.
• Za dopuszczalne uznaje się rekomendowanie cen odsprzedaży – taka rekomendacja nie może jednak doprowadzić do usztywnienia ceny w ten sposób, że cena rekomendowana stanie się ceną minimalną lub sztywną. 
• Ceny minimalne to ceny, poniżej których dany produkt nie może być sprzedawany. Stosowanie cen minimalnych powoduje, że ceny są wyższe niż miałoby to miejsce w sytuacji istnienia niezakłóconej konkurencji. Uzgodnienia dotyczące cen minimalnych są zakazane także wówczas, gdy cena minimalna ma charakter ceny sugerowanej (rekomendowanej). Zakazany charakter uzgodnienia wzmacniany jest poprzez ustalenie „sankcji” za niestosowanie ceny minimalnej, takie jak np. utrata „rabatu stabilizacyjnego” (wyr. SOKiK z 26.6.2012 r., XVII Ama 230/09, niepubl.).
• Zobowiązanie dealerów do bezwzględnego stosowania cen sugerowanych
  z cenników oznacza de facto, że ceny te mają charakter cen sztywnych.

Oczywiście, ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów przewiduje określone wyjątki w obszarze ustalania cen pomiędzy przedsiębiorcami. Dotyczy to m.in. porozumień bagatelnych, czyli zawieranych między przedsiębiorcami, których udział w rynku pozostaje niewielki, a więc powodowane przez nie ograniczenie konkurencji na rynku jest nieznaczne. 

Takie, dozwolone porozumienia ,,antykonkurencyjne’’ ocenia się z uwzględnieniem tzw. reguły zdrowego rozsądku (rule of reason), która nakazuje porównać korzyści, jakie przynosi lub może przynieść zawarte porozumienie, z wywołanymi przez nie zakłóceniami konkurencji.

Ocena, czy w danym przypadku mamy do czynienia z takim wyjątkiem musi być każdorazowo dokonana, z uwzględnieniem konkretnego przypadku.

Zawierając umowy dystrybucyjne, warto pamiętać o ww. ograniczeniach i dobrym przemyśleniu stosowanej polityki cenowej. Kary nakładane przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, z tytułu stosowania praktyk ograniczających konkurencję, nie mają charakteru symbolicznego. Ich wysokość jest uzależniona od obrotu osiągniętego przez przedsiębiorcę w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, zaś jej górną granicą jest 10% takiego obrotu.

Joanna Lubecka
adwokat