1. Majątek spółki, a majątek wspólnika
Na decyzję o założeniu spółki z o.o. wpływ może mieć wiele czynników. Należą do nich także kwestie wizerunkowe. Często możemy się spotkać z opinią, że spółka wygląda w obrocie ,,lepiej’’ czy ,,poważniej’’ niż przedsiębiorca indywidualny. Jednym z najistotniejszych argumentów przemawiających za tą formą prowadzenia działalności gospodarczej jest jednak brak odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki i odseparowanie majątku osobistego od majątku spółki.
Spółka jest bowiem podmiotem niezależnym od wspólników. Konsekwencją tego jest fakt, że majątek spółki należy do niej, a nie do wspólników. Nie można zatem swobodnie i bez tytułu prawnego wypłacać środków pieniężnych wypracowanych przez spółkę na rzecz jej wspólników.
W jaki sposób zatem wspólnik może zgodnie z prawem uzyskiwać środki pieniężne wypracowane przez spółkę?
2. Podstawa wypłaty środków finansowych na rzecz wspólnika spółki z o.o.
Sam fakt posiadania statusu wspólnika spółki z o.o. wiąże się z określonymi prawami w zakresie wypracowanych przez spółkę zysków. Jest to tzw. prawo do dywidendy. Wypłata środków wypracowanych przez spółkę na rzecz wspólnika może być także związana z jego zatrudnieniem na podstawie umowy o pracę lub współpracą ze spółką na podstawie umowy cywilnoprawnej.
Do form wypłaty środków finansowych na rzecz wspólnika spółki z o.o. należą:
1) Dywidenda
Jednym z podstawowych praw wspólnika spółki z o.o., jest prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego, czyli tzw. prawo do dywidendy. Tego rodzaju zysk co do zasady musi być przeznaczony do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników, jednak można to w umowie uregulować odrębnie i wprowadzić swojego rodzaju ,,automatyzm’’ wypłaty zysku.
2) Zaliczka na poczet dywidendy
Umowa spółki z o.o. może także przyznawać zarządowi upoważnienie do wypłaty wspólnikom zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy za dany rok obrotowy, o ile spółka posiada środki wystarczające na wypłatę. Jeśli tego rodzaju upoważnienie nie znajduje się w treści umowy spółki, aby je wprowadzić konieczne jest dokonanie zmiany umowy spółki. Co do zasady następuje ona w formie aktu notarialnego (chyba, że jest dokonywana w systemie teleinformatycznym).
3) Wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę
Uzyskiwanie bieżących, comiesięcznych należności od spółki przez jej wspólnika możliwe jest na podstawie łączącej wspólnika ze spółką umowy o pracę.
W tym kontekście warto wspomnieć o specyfice spółek jednoosobowych. Orzecznictwo wyklucza możliwość zawarcia ważnej umowy o pracę ze wspólnikiem jednoosobowej spółki z o.o., w której ten wspólnik pełni jednocześnie funkcję jedynego członka zarządu (uchwała z dnia 8 marca 1995 r., I PZP 7/95; wyrok z dnia 28 lutego 2001 r., II UKN 244/00). Więcej o tym temacie pisałam tutaj: https://lubecka.law/blog/zatrudnienie-czlonka-zarzadu-w-jednoosobowej-spolce-z-o-o/
A co ze wspólnikami spółek jednoosobowych, którzy nie pełnią w nich żadnych funkcji w zarządzie spółki? Czy można ich zatrudnić na podstawie umowy o pracę?
W mojej ocenie tak. Potwierdza to orzecznictwo i stanowisko nauki prawa (A. Sobczyk (red.), Kodeks pracy. Komentarz. Wyd. 5, Warszawa 2020).
W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2018 roku, sygn. akt: I UK 575/16, wskazano, że:
„Dopuszcza się zawarcie umowy o pracę przez jedynego wspólnika spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością ze spółką, jeżeli funkcje zarządu wykonują inne osoby oraz pod warunkiem, że praca spełnia warunki pracy właściwej dla stosunku pracy. Koniecznym warunkiem jest, by jedyny wspólnik nie angażował się w bieżącą działalność zarządczą spółki”.
Z kolei w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 września 2016 roku, sygn. akt: III UK 226/15, wskazano, że:
„aby zatrudnienie jedynego wspólnika spółki z o.o. w tej spółce zostało uznane za zatrudnienie pracownicze, konieczne są ustalenia faktyczne potwierdzające, w oparciu o analizę treści stosunku prawnego łączącego takiego „pracownika” ze spółką oraz rzeczywiste zasady jego wykonywania, że stosunek ten spełnia wymienione powyżej przesłanki stosunku pracy. Stanowisko to jest zbieżne z poglądami piśmiennictwa, które dopuszcza zawarcie umowy o pracę przez jedynego wspólnika sp. z o.o. ze spółką, jeżeli funkcje zarządu wykonują inne osoby oraz pod warunkiem, że praca spełnia warunki pracy właściwej dla stosunku pracy (M. Gersdorf (w:) M. Gersdorf, M. Raczkowski, K. Rączka, Kodeks pracy. Komentarz., Warszawa 2014, s. 148). Zdaniem Sądu Najwyższego, w przypadku spółki z o.o., która rzeczywiście prowadzi działalność ukierunkowaną na realizację jej celów określonych w umowie spółki, a w szczególności faktycznie prowadzi działalność gospodarczą i zatrudnia w tym celu pracowników, dopuszczalne jest pracownicze zatrudnienie jedynego wspólnika takiej spółki, jeżeli: 1) zatrudnienie takie ma miejsce na stanowisku specjalistycznym, związanym z prowadzoną przez spółkę działalnością; 2) ustalenia potwierdzają zapotrzebowanie na pracę wspólnika dla spółki na takim stanowisku; 3) jedyny wspólnik nie angażuje się w bieżącą działalność zarządczą spółki; 4) jedyny wspólnik podlega faktycznie przy wykonywaniu pracy na rzecz spółki poleceniom osób zarządzających spółką lub kierujących jej poszczególnymi działami”.
4) Wynagrodzenie z tytułu łączącej wspólnika ze spółką umowy cywilnoprawnej
Wspólnika może łączyć ze spółką także umowa cywilnoprawna, taka jak kontrakt menadżerski, umowa o świadczenie usług, umowa o współpracy oraz inne. Należy pamiętać, że o tym jakiego rodzaju umowa łączy strony, które zdecydowały się na jej zawarcie (tutaj: wspólnika i spółkę) nie decyduje nazwa tej umowy, ale rzeczywiste warunki, w jakich wykonywane są obowiązki umowne.
Przykład: Jeśli wspólnik przychodzi do pracy codziennie w stałej porze wyznaczonej przez pracodawcę (spółkę), wykonuje powierzone mu czynności we wskazanym przez spółkę miejscu, jest obowiązany do stosowania się do poleceń służbowych, a swoje obowiązki wykonuje w warunkach podporządkowania, okoliczność nazwania łączącej go ze spółką umowy jako ,,kontrakt menadżerski’’ może być pozbawiona znaczenia. Tego rodzaju umowa może zostać uznana za umowę o pracę z uwagi na warunki w jakich praca jest faktycznie wykonywana.
3. Podsumowanie
Dobór odpowiedniej formy współpracy wspólnika ze spółką z o.o., w której posiada on udziały powinien uwzględniać indywidualną sytuację danego wspólnika i spółki. Istniejące rozwiązania prawne pozwalają na pewną dozę elastyczności w tym zakresie. Finalnie należy pamiętać, że wypłata środków pieniężnych na rzecz wspólnika spółki z o.o. nie może być pozbawiona tytułu prawnego.
Adwokat Joanna Lubecka
